انواع تغییر رنگ دندان و علت های آن:
– استفاده از فرآورده های رنگی ( غذا،نوشیدنی و سایر مواد مصرفی) : محتویات تیره رنگی که در مواد مصرفی ما وجود دارد ( قهوه،چایی،کولا،تنباکو و …) می تواند موجب ایجاد لکه های زرد روی دندان ، قهوه ای یا نارنجی سوخته شود.
– تیره شدن دندان ها بر اثر بالا رفتن سن: تغییر رنگ دندان ها به زرد یا قهوه ای با بالا رفتن سن امری طبیعی است که به دلیل تیره شدن دندان ها به مرور زمان می باشد.
– فاکتوهای ژنتیکی: ممکن است رنگ اولیه و پایه دندان ها در شخصی به طور ذاتی بیشتر به زرد، قهوه ای یا خاکستری متمایل باشد و یا بر اثر عوامل ژنتیکی دندان شخصی روشن تر یا تیره تر باشد.
– مصرف تتراسایکلین(وسایر آنتی بیوتیک های وابسته به آن): لکه های دندانی ناشی از مصرف تتراسایکلین معمولا زرد-قهوه ای یا آبی-خاکستری هستند.
– فلوروسیس: لکه های ناشی از فلوروسیس به شکل نقاط گچی مانند سفید رنگ( در مواردی قهوه ای ) یا خطوطی که روی سطح دندان پراکنده شده است می باشد. وجود این لکه ها همچنین می تواند نشان دهنده سوراخ شدن و خوردگی سطح دندان باشد.
– به وجود آمدن تغییراتی در بخش داخلی دندان/عصب کشی دندان: لکه های قهوه ای یا خاکستری می تواند بر اثر تغییراتی ایجاد شود که در فضای داخلی دندان(محل قرار گرفتن عصب) به وجود می آید. این تغییرات می تواند بر اثر یک ضربه و آسیب شدید دندان یا انجام درمان عصب کشی دندان باشد. در این نوع تغییر رنگ ، معمولا تنها یک دندان دچار تغییر رنگ می‌شود. درمورد هزینه نیز باید گفت: هزینه عصب کشی دندان بستگی به دندان آسیب‌دیده، دندانپزشک معالج و محل زندگی فرد دارد.
– پوسیدگی دندان: پوسیدگی دندان در مراحل پیشروی خود موجب تغییراتی در رنگ دندان از جمله سفید(گچی) ، زرد و قهوه ای و سیاه می شود. دندان زرد و همچنین از دست رفتن درخشندگی و شفافیت دندان می تواند نشان دهنده آسیب دیدن سطح دندان باشد
– ترمیم های ناموفق و بی کیفیت دندان: ترمیم های دندانی که در حال خراب شدن هستند یا ناموفق بوده اند می توانند موجی تغییر رنگ دندان به زرد،قهوه ای یا خاکستری و حتی سیاه شوند. در این موارد مرز بین پر کردگی دندان و خود دندان کاملا قابل تشخیص است و از همان قسمت پوسیدگی مجدد دندان شروع می شود.
– عدم رعایت بهداشت دهان و دندان: جمع شدن جرم و باقی مانده غذا روی سطح دندان برای مدت طولانی و عدم رعایتبهداشت ارتودنسی می تواند موجب تغییر رنگ دندان به سفید گچی، زرد، قهوه ای روشن یا سوخته،سیاه و حتی سبز شود. این نوع لکه دندانی را نباید با تغییر رنگ ساختار اصلی دندان اشتباه گرفت.
جزئیات مربوط به انواع تغییر رنگ دندان:
الف) لکه های دندانی ایجاد شده بر اثر مواد خوراکی
افرادی که مرتبا فرآورده هایی که دارای رنگ هستند را مصرف می کنند ( مانند چایی ، قهوه کولا،تنباکوو …) بعد از مدتی متوجه تیره شدن و زردی دندان های خود می شوند. در موارد شدید تر ممکن است دندان رنگ نارنجی سوخته یا قهوه ای پیدا کند. تغییر رنگ دندان ها در این حالت به خاطر وجود مواد رنگی در فرآورده هاست (مثلا ماده ی تانین در چایی و قهوه و نیکوتین در تنباکو) که در بافت مینای دندان گیر می افتند .
– فرآورده های دیگری مانند آلبالو،تمشک،توت قرمز در تغییر رنگ دندان موثرند.
– به عنوان یک قانون کلی و تجربی می توان گفت هر چیزی که می تواند لباس شما را لکه کند مصرف آن در دراز مدت می تواند موجب تغییر رنگ دندان ها نیز بشود.
میزان تغییر رنگ دندان به میزان مصرف ماده ی خوراکی مورد نظر بستگی دارد. این نوع تغییر رنگ دندان در تمامی دندان ها به یک اندازه است و می توان پر کردگی های همرنگ دندان(کامپوزیتی) را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
توجه: شما می توانید اثر مواد خوراکی رنگی بر روی دندان ها را با زدن مسواک بلافاصله پس از مصرف آن ها ، کاهش دهید. در صورت مصرف مواد رنگی مایع می توانید بلافاصله دهان خود را با آب بشویید. راه دیگر برای کاهش اثر نوشیدنی های رنگی ، نوشیدن آن ها با نی است.
ب) تغییر رنگ دندان بر اثر قرار گرفتن در معرض داروها( تتراسایکلین و فلوراید)
اگر در مدت زمانی که دندان های کودک در حال رشد و شکل گیری هستند، کودک مقادیر زیادی از ماده ای خاص را بخورد ، ممکن است ترکیب مواد معدنی تشکیل دهنده ساختار دندان های او(مینا یا عاج دندان) دستخوش تغییراتی شود. اگر این اتفاق رخ دهد خصوصیات دندان کودک ، از جمله رنگ آن را تحت تاثیر قرار می دهد.
این نوع تغییر رنگ دندان خصوصیات زیر را دارد:
– در صورتی که مصرف ماده مورد نظر به صورت مداوم و برای مدت طولانی بوده باشد تغییر رنگ دندان به صورت کلی است( یعنی تمام دندان ها را تحت تاثیر قرار می دهد)
– در صورتی که مصرف ماده مورد نظر به صورت مداوم نبوده بلکه به دفعات و با فاصله زمانی بوده باشد ، تغییر رنگ می تواند در یک یا چند دندان و به صورت لکه لکه ، رگه یا خط باشد. این که شکل تغییر رنگ دندان به چه صورت است به سه عامل بستگی دارد: اول:میزان مصرف ماده ، دوم:مدت زمان مصرف، سوم: اینکه کدام قسمت از دندان در زمان مصرف دارو در حال شکل گیری بوده است.
پ) تغییر رنگ دندان ها بر اثر بالا رفتن سن
اینکه دندان ها با بالا رفتن سن تغییر رنگ دهند امری طبیعی است که البته بخشی از این تغییر رنگ به علت مصرف مواد خوراکی رنگی مانند قهوه و چایی است ( که در بالا گفته شد). اما دلیل دیگری نیز برای این موضوع وجود دارد.
نحوه تابش و انعکاس نور از دندان
ما رنگ ها را به وسیله انعکاس نور می بینیم و در مورد رنگ دندان نیز همین طور است. هنگام تابش نور به دندان ، نور به لایه ی نیمه شفاف مینای دندان نفوذ می کند. وقتی نور به لایه غیر شفاف عاج دندان برخورد می کند ، بازمیگردد و به سمت بیرون منعکس می شود. بنابراین هرچیزی که بر درجه شفافیت مینای دندان یا رنگ عاج دندان اثر بگذارد بر رنگ کلی دندان نیز تاثیر گذار است. با بالا رفتن سن لایه ضخیم مینای دندان رفته رفته نازک می شود و بیش تر از قبل لایه زیرین یعنی عاج دندان که تیره تر است ، نمایان می شود. لایه زیرین دندان به نام عاج دندان به مرور زمان تغییر می کند و رنگ آن تیره تر می شود. در اکثریت موارد بالا رفتن سن تمانی دندان ها را به یک صورت تحت تاثیر قرار می دهد و همه دندان ها به یک اندازه و یک شکل تغییر رنگ می دهند.
نحوه تابش و انعکاس نور از دندان
دندان هایی که رنگ اصلی آن تیره است
ت) تغییر رنگ بر اثر عوامل ژنتیکی و ارثی
بسته به نوع ژن های شما ممکن است دندان های شما به طور ذاتی روشن تر یا تیره تر از افراد دیگر باشد. افراد به طور ذاتی می توانند دارای طیف وسیعی از رنگ دندان باشند و برخی افراد دندان هایی متمایل به رنگ زرد-قهوه ای و برخی افراد نیز دندان هایی متمایل به رنگ آبی-خاکستری دارند.
ثبت رنگ دندان بیمار با کمک راهنمای طیف رنگی دندان
به همین خاطر است که دندان پزشکان هنگامی که می خواهند دندان را روکش کنند یا ونیر روی دندان بچسبانند از یک راهنمای طیف رنگ دندانی استفاده می کنند ، چون رنگ اصلی دندان هر شخص متفاوت است. با تعیین رنگ دندان شما دندانپزشک می تواند برای پر کردن دندان یا تهیه روکش یا ونیر دندان از رنگی استفاده کند که دقیقا مطابق با رنگ دندان های شماست
به غیر از این موضوع که به طور ارثی رنگ دندان هر شخص متفاوت است، مسئله ژنتیکی دیگری نیز وجود دارد و آن این است که به دلیل برخی بیماری ها و اختلالات ژنتیکی نیز ممکن است رنگ دندان متفاوت باشد. در این موارد علاوه بر رنگ دندان ممکن است شکل دندان ها نیز بر اثر بیماری تغییر کند.
ث) تغییر رنگ یک دندان به علت تغییرات درونی آن
عصب های دندانی که که دچار تغییراتی شده اند و یا درمان عصب کشی روی آن انجام شده است دچار تغییر رنگ می شوند و تیره تر می شوند . این تغییر رنگ می تواند به صورت زرد-قهوه ای ، فهوه ای خاکستری و درمواردی با هاله ای از رنگ صورتی یا بنفش باشد. همچنین ممکن است تغییر رنگ در تمام دندان باشد یا در قسمت نزدیک به لثه شدید تر باشد.
عصب این دندان آسیب دیده و نیاز به عصب کشی دارد
در ادامه برخی دلایل این نوع تغییر رنگ را می خوانید:
– در صورت وارد شدن ضربه یا تروما خون وارد عصب می شود و رنگدانه های آهن موجود در گلبول های قرمز خون ( که دارای آهن زیادی هستند) آزاد می شوند. این رنگدانه ها به عاج دندان نفوذ می کنند و موجب تیره شدن رنگ دندان می شوند
– همچنین با وارد شدن ضربه و تروما عکس العمل دندان تشکیل لایه های جدیدی از عاج دندان است که به سمت فضای داخل دندان و عصب رشد می کند. این حالت از شفافیت دندان می کاهد و موجب تیره تر شدن آن می شود.
توجه: در صورتی که یکی از دندان های شما تیره رنگ شد(خصوصا دندانی که سابقه ضربه خوردن داشته است) می تواند نشان دهنده وارد شدن آسیب جدی به عصب باشد . به همین دلیل لازم است در صورتی که یکی از دندان ها تیره رنگ شد سریعا به دندان پزشک مراجعه کنید.
ج) تغییر رنگ دندان بر اثر پوسیدگی
لکه های سفید روی دندان
لکه های سفید دندانی بر اثر عدم مراقبت لازم در هنگام درمان ارتودنسی
در صورتی که متوجه لکه های سفید روی سطح دندان ، خصوصا در امتداد خط لثه ای شده اید، این ممکن است بر اثر عدم مراقبت لازم و رعایت بهداشت دندان ها باشد. این لکه های سفید گچی مانند اولین نشانه های تشکیل جرم و پوسیدگی دندان می باشد. این لکه های سفید دندانی در محل هایی تشکیل می شوند که پلاک های دندانی شکل گرفته اند و برای مدت طولانی روی سطح دندان باقی مانده پاک نشده اند. قسمت هایی از دندان که معمولا این لکه ها تشکیل می شوند نزدیکی خط لثه و همچنین اطراف محل قرار گرفتن براکت های ارتودنسی است. بسته به اینکه دندان در چه مرحله ای از پوسیدگی قرار دارد ممکن است نیاز به درمان داشته باشد یا نداشته باشد.
به عنوان قاعده کلی در نظر داشته باشید که :
– در صورتی که با وجود لکه سفید ، لایه ی مینای دندان همچنان صاف و صیقلی است ممکن است نیاز به درمان نباشد.
– در صورتی که سطح دندان نرم شده و در حال تخریب شدن است نیاز به انجام ترمیم دندان با پر کننده است.
توجه: تنها متخصص دندانپزشک است که می تواند تشخیص دهد لکه های سفید دندانی نیاز به درمان دارند یا نه. بنابراین در صورت داشتن لکه های سفید دندانی حتما به دندانپزشک مراجعه کنید.
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان در مراحل پیشرفته تر موجب تغییر رنگ دندان به زرد-قهوه ای شده و علت سیاه شدن دندان می باشد. ممکن است در قسمت هایی که دندان ها بیشتر تغییر رنگ داده اند ، آسیب و خرابی دندان قابل مشاهده باشد و در سایر موارد تغییر رنگ دندان نشان دهنده پوسیدگی دندان است که نه در سطح یلکه در داخل دندان است. در تمامی موارد با مشاهده این تغییر رنگ لازم است در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید.
چ) تغییر رنگ دندان بر اثر برخی درمان های دندانپزشکی
برخی از تغییرات رنگ دندان ها که شخص مشاهده می کند ممکن است قسمت های ترمیم شده دندان توسط دندانپزشک باشد.
پرکردگی دندان که در حال خراب شدن است و تغییر رنگ داده است
پر کردن دندان با مواد سفید ( همرنگ دندان) :مواد پر کننده دندان که سفید رنگ هستند به مرور زمان تغییر رنگ می دهند . این تغییر رنگ ممکن است در تمام سطح مواد پر کننده باشد و یا فقط در مرز های بین مواد پر کننده دندان و خود دندان مشاهده شود.
• درمان : روش های جرم گیری و سفید شدن دندان(بلیچینگ) نمی تواند رنگ مواد پر کننده دندان را که تیره شده اند تغییر بدهد بنابراین در مواردی که مواد پر کننده دندان تغییر رنگ داده اند تنها راه حل ممکن عوض کردن مواد یعنی خارج کردن مواد قبلی و ترمیم مجدد دندان می باشد.
ترمیم های نقره ای رنگ و آمالگام: ترمیم های دندانی که با نقره و آمالگام انجام شده اند ممکن است به مرور زمان به ساختار دندان که در اطراف آن ها است رنگ پس بدهند و باعث تیره شدن دندان و تغییر رنگ دندان به خاکستری-آبی شوند .
• درمان : روش های سفید کردن دندان بر این نوع تغییر رنگ دندان نیز موثر نیستند و تنها راه حل ممکن خارج کردن این مواد پر کننده و ترمیم کردن مجدد دندان است .
روکش های دندانی: در برخی موارد ترمیم های دندانی انجام شده روی دندان شخص، تغییر رنگ نداده است اما دندان های طبیعی او تغییر رنگ داده اند و این تغییر رنگ موجب ناهماهنگی بین دندان های او ( دندان های طبیعی و ترمیم های دندانی) شده است. این حالت معمولا در مواردی که روی دندان شخص روکش گذاشته می شود، دیده می شود چرا که روکش های دندانی از جنس پراسلین است و این ماده شیشه مانند بر خلاف دندان های طبیعی و مینای دندان جرم ها را به خود نمی گیرد. به همین دلیل با این که رنگ روکش دندانی در ابتدا به دقت با رنگ دندان های مجاور تطبیق داده شده است، به مرور زمان که دندان ها جرم می گیرند و تغییر رنگ می دهند به این علت که روکش دندانی جرم نمی گیرد و تغییر رنگ نمی دهد ، نا هماهنگی ایجاد شده و دندان روکش شده از سایر دندان ها سفید تر است.
تغییر رنگ بر اثر رسوبات و جرم های سطحی
در این حالت تشکیل جرم هایی روی سطح دندان باعث تغییر رنگ آن شده است و در زیر این جرم ها و رسوبات سطحی، خود دندان که هنوز سالم است به همان رنگ قبلی است. این تغییر رنگ معمولا به علت انباشته شدن پلاک های دندانی و همچنین جرم ها است که بر اثر عدم مراقبت از دندان ها و یا سهل انگاری در این مورد و مسواک زدن نامظم است.
این رسوبات معمولا در نزدیکی خط لثه ضخیم تر هستند و ممکن است به رنگ قهوه ای روشن یا سوخته یا زرد باشند و در موارد بسیار شدید نیز ممکن است به رنگ سیاه یا سبز باشند. ممکن است جرم روی دندان به حدی به سطح دندان چسبیده باشد و نازک باشد که به نظر بیاید رسوبی روی دندان نیست و این خود دندان است اما در مواردی نیز جرم به حدی ضخیم است که به راحتی قابل تشخیص است. رنگ این جرم ها معمولا تحت تاثیر رنگ غذاهایی است که شخص مصرف می کند ( غذاها و نوشیدنی های رنگی و تنباکو ). این نوع تغییر رنگ دندان معمولا در تمامی دندان ها مشاهده می شود ولی در برخی از دندان ها بیشتر است( گروهی از دندان ها که مسواک زدن آن ها سخت تر است).
• درمان : این نوع تغییر رنگ دندان ممکن است نیاز به درمان نداشته باشد ( تا زمانی که خود دندان سالم است). انجام درمان های سفید کردن جرم گیری دندان می تواند نتایج خوبی داشته باشد. این نوع جرم و رسوب دندان تنها با روش های پیشرفته دندانپزشکی برای رفع زردی دندان و سفید کردن دندان قابل درمان است و پس از انجام این درمان لازم است شخص به طور کامل بهداشت دهان و دندان ( مسواک زدن و کشیدن نخ دندان) را رعایت کند تا جرم و تغییر رنگ دندان دوباره ایجاد نشود ( یا حداقل به زودی دوباره ایجاد نشود).
توجه: به خاطر وجود جرم دندانی و سطح ناهمواری که روی دندان ایجاد می کند و همچنین پی بردن به دلیل اصلی تغییر رنگ دندان ، دندان پزشک معمولا قبل از انجام عمل سفید کردن دندانها، عمل جرم گیری را انجام می دهد.
